Bir tarihçinin yol haritası

Ahmet Yaşar Ocak’ın tarihçi ve tarih meraklılarına araştırma, arşiv ve anlama süreçlerinde rehberlik etmesi için kaleme aldığı ‘Tarihçinin Yolculuğu’, Timaş Yayınları tarafından yayımlandı. Kitap, gerek alan içerisinde çalışma yürüten profesyonellere gerekse tarih meraklılarına araştırma süreçleri kapsamında birçok konuda yol gösterici olma niteliği taşıyor.

“Tarihçiyim diyenlerin, araştırdıkları konularla ideolojik ve duygusal bağ kurmaktan, konularına ideolojik olarak yaklaşmaktan veya onlarla özdeşleşmekten, belli ideolojik kesimlerin beklentilerine uygun çalışmalar yaparak nüfuz, şöhret ve itibar devşirmeye kalkmaktan kesinlikle ve kesinlikle kaçınmaları gerekir,” diyen Ahmet Yaşar Ocak, ‘Tarihçinin Yolculuğu’nda iki önemli zemin üzerinden hareket eder. İlk planda tarihe ilgi duyan herkes için bir rehber kaleme alan yazar, bu noktada nitelikli bilginin hangi aşamalardan geçilerek elde edilebileceği üzerinde durur. Özellikle tarih gibi spekülatif bir zemini olan ve birçok farklı bağlam etrafında ele alınabilecek bir disiplin için bu, oldukça önemli bir konu olarak değerlendirilebilir. Kitabın başından beri bu hassas nokta üzerinde duran Ocak, herkes için bilinçli bir yol haritası tasarlamaya gayret eder. Kişinin tarih merkezli bir çalışma yaparken ideoloji, duygusal bağ, kişiselleştirme gibi meseleler üzerinde titizlikle durması gerektiğini belirten Ocak, bunu salt bir kural/yasa olarak vurgular.

Tarihçinin Yolculuğu – Meraklılar İçin Bir Yol Haritası, Ahmet Yaşar Ocak, 144 syf., Timaş Yayınları, 2024.

‘Tarihçinin Yolculuğu’, salt tarihçiler için bir yol gösterici, rehber, kılavuz olmanın ötesinde hemen her alandan/disiplinden araştırmacılar için pratik bir kitap olma özelliği de taşır. Ocak’ın kitap boyunca işaret ettiği araştırma yöntemleri, düşünce pratiği, meseleleri ele alma biçimi, çalışmasını hemen her alana/disipline tatbik edilebilecek bir yapıya dönüştürür. Öyle ki salt tarih değil, edebiyat, felsefe, sosyoloji gibi birçok farklı disiplin için de bu kitabın işaret ettiği düşünme pratiklerinden yararlanabilir. Bu da özellikle sosyal bilimler bağlamında Tarihçinin Yolculuğu’nu özel bir çalışma, yol gösterici olarak ön plana çıkarır.

Ahmet Yaşar Ocak’ın kitap boyunca takip ettiği ve üzerinde durduğu temel kavram ve meseleler, disipliner bir çalışmanın hangi süreçleri takip ederek gün yüzüne çıkarılabileceğini ve bu yolda ne tür bir hareket alanının söz konusu olduğunu ortaya koyar. Bu noktada kaynakların kullanımı, eleştirel bakış açısı geliştirme yöntemleri, arşive yaklaşım, kütüphanelerin işlevi, disiplinler arası çalışmanın önemi, tarihyazımı yöntemi gibi konular ön plana çıkar. Çalışması boyunca söz konusu tüm bu başlıklara ayrı ayrı parantez açan yazar, nihayetinde bilimsel bir araştırma sürecinin tüm ayaklarını etüt etmiş olur. Üstelik bu etüt, salt bir bakış açısıyla değil, objektif değerler üzerine kurulu bir yapıyı da içerisinde barındırır. Araştırmacıların takip edecekleri bu yol, onlara her alanda geniş bir düşünme/çalışma alanı/olanağı tanır.

Osmanlı tarihçiliği bağlamında yürüttüğü çalışmalarla özel bir isim olan Ocak, ‘Tarihçinin Yolculuğu’nda salt araştırma yöntemleri üzerinde durmaz, aynı zamanda birtakım temel meseleler üzerine de yeni açılımlar geliştirmeye, herkes için temel bilgileri ön plana çıkarmaya çalışır. Sözgelimi “İslam ve Siyaset”, “Resmi Tarih ve Alternatif Tarih”, “Türklerin İslamlaşma Serüveni” gibi başlıklar, gerek Türkiye gerekse dünya tarih literatüründe kendisinden çokça söz ettiren temel meseleler olarak dikkat çeker. Söz konusu bu mesele ve başlıkları çalışması boyunca ele alan yazar, ilgililerin bu alanlar üzerine çalışma yürütürken dikkat etmesi gereken konulara da vurgu yapar. Kendi içerisinde birçok farklı varyasyonu ve metodolojisi olan bu bağlamlar, Ocak’ın Osmanlı tarih çalışmaları bağlamında takip ettiği yolu da ortaya koyar.

‘Tarihçinin Yolculuğu’, Osmanlı tarihçiliği alanında yaptığı araştırmalarla dikkat çeken Prof. Dr. Ahmet Yaşar Ocak’ın bu alana/disipline ilgi duyan araştırmacılar için kaleme aldığı bir kılavuz kitap olarak ön plana çıkar. Ocak’ın kendi kişisel çalışmalarını yürütürken takip ettiği yolu/serüveni de ortaya koyan çalışma, arşive, kütüphaneye, tarih araştırmalarına dair bir yol gösterici olarak her zaman faydalanılabilir bir eser.